Sermaye Şirketlerinde Yönetim Kurulu, Müdürler, Yöneticiler Aman Dikkat !
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun 376. Maddesi eski TTK 324 ün yeni hali olup; hükümlerini de belirli ölçüler dahilinde muhafaza etmiştir. TTK 376. Madde hükmü; Şirketin Finansal durumunun bozulması halinde alınması gereken tedbirleri düzenler.
Bu maddenin ilk iki fıkrası sermayenin belirli oranda kaybedilmesi (erimesi) halinde ‘’Yönetim Kurulunun’’ görevlerini düzenlediğinden sermayenin korunması amaçlanmış olup, üçüncü fıkrası ise; firmanın borca batık olması başka bir anlatımla aktiflerin borçlarına yetmemesi halidir. O yüzden ilgili maddeyi iki kısımda anlatmaya çalışacağım.
1- Sermaye Kaybı Durumu
Son yıllık bilançodan veya ara bilançodan esas sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının karşılıksız kalmasının anlaşılması hali olarak görülebilir. Sermaye şirketi zararla kapattığı her dönemde sermaye kaybının varlığından bahsedemeyiz. Gerçek olmayan zararlar kapsamında kanun koyucu herhangi bir tedbir alma zorunluluğu öngörmemiştir. Burada gerçek olmayan zararla ilgili örnek vermem gerekirse önceki yıllarda yapılan Kasa affı ve Ortaklardan Alacaklar affı vb. durumlar nedeniyle kanunun koyucu 689-Diğ. Ol. Dışı Gid. ve Zarar Hesabına yazmamızı söylemekteydi ve bu durumda bize son yıllarda uygulanan 296-Geçici Hesap kullandırılmamaktaydı.
Hal böyle olunca çoğu firmanın bilançoları sermaye kaybı hatta borca batık duruma gelmiş oldu. Son yıllarda ilgili hesabın konulmasıyla bu durum giderilmiş oldu.
1.1. Sermaye ile Kanuni Yedek Akçeler Toplamının yarısı zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı durumda
Yönetim kurulu, genel kurulu toplantıya çağırır ve genel kurula uygun gördüğü iyileştirici önlemleri tüm açıklığıyla her ortağın anlayacağı şekliyle sunar. Burada yönetim kuruluna genel kurulu toplamasını bir zorunluluk olarak görülmektedir. Aynı zamanda kaybolan sermaye ile yedek akçe toplamının yarısı için iyileştirici bir takım önlemlerin neler olabileceği hususuna dair rapor hazırlar. Bu iyileştirici önlemler neler olabilir şu şekilde sıralayabilirim:
• Sermayenin tamamlanması
• Sermaye artırımı
• Bazı üretim birimlerinin veya bölümlerinin kapatılması ya da küçülmesi
• İştiraklerin satışı
• Pazarlama sistemin değiştirilmesi… gibi önlemler olabilir.
1.2. Sermaye ile Kanuni Yedek Akçeler Toplamının en az üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı durumda
Bu durumun anlaşılması halinde, toplantıya çağrılan Genel Kurul;
1.2.1 Sermayenin üçte biri ile yetinilmesine ve kanunun 473 ila 475 inci maddelerine göre sermaye azaltımı yapılmasına,
1.2.1.1 Sermayenin azaltılması durumu
Sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının en az üçte ikisi zarar sebebiyle karşılıksız kalan şirketin genel kurulu, sermayenin üçte biriyle yetinmeye karar verdiği takdirde sermaye azaltımı Kanunun 473 ilâ 475 inci maddelerine göre yapılır.
Bu madde kapsamında yapılacak sermaye azaltımın da yönetim organı, alacaklıları çağırmaktan ve bunların haklarının ödenmesinden veya teminat altına alınmasından vazgeçebilir.
1.2.2 Sermayenin Tamamlanması,
1.2.2.1 Sermayenin tamamlanması durumu
Sermayenin tamamlanması, bilânço açıklarının ortakların tamamı veya bazı ortaklar tarafından kapatılmasıdır. Kanuni yedek akçelerin yitirilen kısımlarının tamamlanmasına gerek yoktur. Sermayenin tamamlanmasına karar verilmesi halinde her ortak zarar sebebiyle karşılıksız kalan tutarı kapatacak miktarda parayı vermekle yükümlüdür. Her ortak, payı oranında tamamlamaya katılabilir ve verdiğini geri alamaz. Bu yükümlülük, sermaye konulması veya borç verilmesi niteliğinde olmayıp karşılıksızdır. Ayrıca yapılan ödemeler, gelecekte yapılacak sermaye artırımına mahsuben bir avans olarak nitelendirilmez.
Sermayenin tamamlanmasında, anonim ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler bakımından Kanunun 421 inci maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendi, limited şirketler bakımından ise 603 ve devamı maddeleri uygulanır. Sermayenin tamamlanamaması, bazı ortakların kendi istekleriyle tamamlama yapmasına engel oluşturmaz.
Bilanço zararlarının kapatılması için getirilen yükümlülükler uyarınca yapılan ödemeler öz kaynaklar içerisinde sermaye tamamlama fonu hesabında toplanır ve takip edilir.
1.2.3 Sermayenin Artırılması karar verilmesi,
1.2.3.1 Sermayenin Artırılması durumu
Sermayenin zarar sonucu ortaya çıkan kayıp kadar azaltılması ile birlikte eş zamanlı olarak istenilen tutarda artırımına karar verilebilir. Sermayenin azaltılması işlemi ile birlikte eş zamanlı sermaye artırımında artırılan sermayenin en az dörtte birinin ödenmesi şarttır.
Sermayenin zarar sonucu ortaya çıkan kayıp kadar azaltılması yoluna gidilmeden sermaye artırımına karar verilebilir. Bu şekilde yapılacak sermaye artırımında sermayenin en az yarısını karşılayacak tutarın tescilden önce ödenmesi zorunludur.
Dipnot 1 : 6102/ 376 ıncı maddenin 1 ve 2 fıkrası gereği eğer firmanın genel kurul farklı gündem maddesiyle çağrılmış olsa dahi bu iki fıkra da ilgili genel kurulda görüşülür.
Dipnot 2 : Yukarıdaki durumlar ara bilanço ile veya 6102/ 378. Maddeye göre Riskin erken saptanması ve yönetimi ile görevli komite kurulur ve bu komite iki ayda bir yönetime vereceği rapor ile durumu değerlendirir ve varsa tehlikelere işaret eder, çareleri gösterir. Denetçi varsa bu rapor denetçiye de gönderilir. İlgili maddeye göre komitenin uyarma borcu vardır. Yani genel kuruluı toplamak yönetim kurulunun görevidir. Yönetim kurulu iyileştirici tedbirleri ilgili komite ile belirleyebilir.
• Esas alınacak finansal tablolar
Şirketlerin sermaye kaybı veya borca batık olma durumları, Kanunun 88 inci maddesine göre hazırlanacak finansal tablolar esas alınarak belirlenir. Finansal tabloların düzenlenmesinde ihtiyari olarak Türkiye Muhasebe Standartlarının uygulanmasının tercih edilmesi halinde, bahsi geçen durum bu şekilde hazırlanan finansal tablolar üzerinden değerlendirilir.
2- Borca Batık Olma Durumu
Borca batık olma durumu, şirketin aktiflerinin borçlarını karşılayamaması halidir.
Borca batık durumda olmanın işaretleri, yıllık ve ara dönem finansal tablolardan, denetime tabi şirketlerde denetim raporlarından, erken teşhis komitesinin raporlarından, yönetim organının belirlemelerinden ortaya çıkabilir.
Şirketin borca batık durumda bulunduğu şüphesini uyandıran işaretler varsa, yönetim organı, aktiflerin hem işletmenin devamlılığı esasına göre hem de muhtemel satış fiyatları üzerinden bir ara bilanço çıkartır.
Yönetim organı, hem işletmenin devamlılığı esasına hem de aktiflerin muhtemel satış değerlerine göre çıkarılan ara bilânço üzerinden aktiflerin şirket alacaklarını karşılamaya yetmediğine karar vermesi ve 7 nci maddede belirtilen tedbirleri almaması halinde şirketin iflası için asliye ticaret mahkemesine başvurur ve şirketin iflasını ister.
Meğerki, iflas kararının verilmesinden önce, şirketin açığını karşılayacak ve borca batık durumunu ortadan kaldıracak tutardaki şirket borçlarının alacaklıları, alacaklarının sırasının diğer tüm alacaklıların sırasından sonraki sıraya konulmasını yazılı olarak kabul etmiş ve bu beyanın veya sözleşmenin yerindeliği, gerçekliği ve geçerliliği, yönetim kurulu tarafından iflas isteminin bildirileceği mahkemece atanan bilirkişilerce doğrulanmış olsun. Aksi hâlde mahkemeye bilirkişi incelemesi için yapılmış başvuru, iflas bildirimi olarak kabul olunur.
Sermayenin kaybı veya Borca batık olma durumlarında Birleşmeye katılma Durumu:
Sermaye kaybı veya borca batık durumda olan bir şirket, kaybolan sermayeyi karşılayabilecek tutarda serbestçe tasarruf edilebilen özvarlığa sahip bulunan bir şirket ile birleşebilir.
Birleşmeye taraf olan bir şirketin, sermayesiyle kanuni yedek akçeleri kaybolmuş veya borca batık durumda olması halinde; birleşmeye taraf olan diğer şirketin kaybolan sermayeyi veya borca batıklık durumunu karşılayacak miktarda serbestçe tasarruf edebileceği özvarlığa sahip bulunduğu ve buna ilişkin tutarların, hesap şekli de gösterilerek doğrulandığı veya belirtilen durumların mevcut olmadığının doğrulandığı yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir raporu ile ortaya konulur. Devrolunan şirketlerin denetime tabi olması halinde bu rapor, denetime tabi şirketin denetçisi tarafından da hazırlanabilir.
Dipnot 3 : 01/01/2023 tarihine kadar, Kanunun 376 ncı maddesi kapsamında sermaye kaybı veya borca batık olma durumuna ilişkin yapılan hesaplamalarda, henüz ifa edilmemiş yabancı para cinsi yükümlülüklerden doğan kur farkı zararları dikkate alınmayabilir.
3 – Sonuç
Sermaye kaybı ve borca batık ülkemizde bir çok firmanın bilerek hatta bilmeden içinde bulunduğu önemli ve çok ciddi sorunlara yol açabilecek şirketi ve yöneticilerine ciddi sıkıntılar doğurabilecek bir durumdur. Bu yüzden ilgili sermaye şirketlerinin bilançolarını Yeminli mali Müşavir veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavire yada denetçisi varsa denetçisine rapor alma şeklinde inceletmesi belki de ileri de doğabilecek sıkıntılı durumların önüne geçilmesini sağlayacaktır.
Makalemi birkaç güzel sözle tamamlamak isterim. ( Ahmet Şerif İZGÖREN )
Etrafınızda her şeyi para ve başarıya bağlayan bir sistem var. Oysa değerli olan doğru bir amaç uğruna harcanan çabalardır.
Çalışanların kalplerini hedefe çevirirseniz ayakları unutursunuz. Yoksa hep mesaiye geldiler mi, gelmediler mi diye takip edip durursunuz.
Kaynaklar :
• 6102 Türk Ticaret kanunu
• 6102 Türk Ticaret kanunu Tebliğ
19.09.2018
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
